Zo kun je jouw kind leren lezen! Een alternatieve aanpak

Is jouw kind al nieuwsgierig naar klanken en letters? “Hoe leer ik mijn kind lezen?” vraag je je misschien af. Wil jij zelf je kind leren lezen? In dit artikel lees je alles wat je moet weten om van je kind een boekenwurm te maken.

Elke ouder wil graag dat zijn kind op een goede manier leert lezen en geen dyslexie ontwikkelt. In dit artikel geef ik je tips over hoe je kinderen thuis kunt leren lezen of je kind kunt helpen als het moeite met lezen heeft. Lezen kan voor elk kind leuk zijn!

De aanpak om kinderen te leren lezen die ik beschrijf is anders dan op de meeste scholen gebruikt wordt.
Deze methode is ook geweldig om “dyslectische” kinderen te leren lezen. Als leren lezen niet lukt met de gangbare manier, kun je deze methode heel goed gebruiken naast de methode die al op school gebruikt wordt. En je kind ontwikkelt ook nog eens een goed leesbaar handschrift waar het de rest van zijn schooltijd, en lang daarna, profijt van zal hebben.

Geniet samen van dit geweldige leerproces die een geheel nieuwe wereld voor je kind zal openen. Zo kun je leuk leren lezen!

Letters en klanken

Om je kind goed te leren lezen is het belangrijk dat je zelf goed het onderscheid weet tussen letters en klanken.

Nu denk je misschien dat dit logisch is, maar op bijna alle basisscholen wordt de kinderen in groep 3 aangeleerd dat de letter t de letter ’te’ heet. Ook bestaat het alfabet op de basisschool ineens uit meer letters, omdat ze doen of aa, ie, ui, ei, oo, uu, etc ook aparte letters zijn.

Letters zijn de tekentjes die we schrijven en die je kunt lezen. Klanken zijn de geluiden die je hoort en die je maakt als je spreekt.

Een letter kan meerdere klanken hebben. De letter d in het woord DVD klinkt als /dee/. In het woord deur heeft de letter d de klank /d/ en in paard heeft dezelfde letter de klank /t/. Je kunt dus pas zeggen welke klank een letter heeft als je hem in een woord ziet. Het woord boek heeft 4 letters b-o-e-k en 3 klanken /b/ – /oe/ – /k/.

Om je kind niet te verwarren, kun je de letters het beste bij hun naam noemen zoals je ze kent als je het alfabet opzegt.
Als je dit niet doet en je kind leert bijvoorbeeld dat de letter o de letter ‘oh’ is die klinkt als /o/ dan is het later voor je kind heel verwarrend als het het woord lopen tegenkomt.

Aansluiten bij voorkennis

In elk didactiekboek leer je dat mensen het beste leren als ze de nieuwe informatie kunnen koppelen aan dat wat ze al kennen en kunnen. Je hangt de nieuwe kennis als het ware op aan de oude kennis, waardoor je het goed zult onthouden. De nieuwe kennis heeft dan namelijk betekenis voor je.

De ideale manier om je kind te leren lezen is dus door ook aan te sluiten bij de voorkennis die het kind al heeft.

De voorkennis die alle kinderen hebben is dat ze onze gesproken taal kunnen verstaan. Onze gesproken taal bestaat uit klanken. Onbewust hoort jouw kind de klanken die samen onze woorden vormen. Het kind kent het begrip klank nog niet, maar maakt er wel gebruik van als het praat. Dit is de kennis waarmee je verder wilt gaan.

Hoe leer je lezen?

In onderwijsland zijn er grofweg twee aanpakken om een kind te leren lezen:

1. Het merendeel van de scholen introduceert een letter aan de kinderen en legt daarna uit welke klank(en) deze letter kan hebben. De letter wordt meestal niet bij naam genoemd, maar krijgt de naam van een klank, bijvoorbeeld de letter ‘pe’.
2. Enkele scholen leren kinderen lezen op precies de omgekeerde manier. Zij nemen als uitgangspunt de klanken die het kind kent en introduceert daar dan het passende teken, de letter, bij. Het kind leert eerst deze letter schrijven. Letters die een kind kan schrijven kan het namelijk ook lezen.

De meest natuurlijke en logische manier om te leren lezen is dus aan de al voor het kind bekende klanken letters te gaan koppelen.

Van klank naar schrift naar lezen

Het koppelen van klankcode aan schriftcode is leren door aansluiten bij voorkennis. Helaas wordt dit op de meeste basisscholen niet zo gedaan. In dit artikel vertel ik je meer over deze methode. Spreekt het je aan, dan kun je alles over deze methode lezen in het boek Exit Dyslexie van Erik Moonen.

Mocht jouw kind op school via de eerste manier leren lezen, dan kun je door thuis de tweede manier te gebruiken, jouw kind heel goed helpen met leren lezen. Dit zorgt niet voor verwarring, maar brengt jouw kind juist meer duidelijkheid en begrip.

Geef je thuisonderwijs of is jouw kind al jong geïnteresseerd in lezen? Thuis leren lezen met deze methode is geschikt voor elk kind. Dus ook voor kinderen die (nog) niet naar school gaan.

Is de moedertaal van jouw kind Engels en wil je dat jouw kind die taal leert lezen? Lees dan meer over dezelfde aanpak van klank naar schrift op de website van Phono-Graphix Reading.

Ben je nog niet overtuigd? Bekijk deze video over de methode De Alfabetcode!

Foneembewustzijn – Klanken herkennen

Een belangrijke stap voor een kind om te leren lezen is het kunnen onderscheiden van de klanken in een woord. Een ander woord voor klank is foneem. Foneembewustzijn is een fase van het fonologisch bewustzijn en is niet iets dat we van nature hebben. Gelukkig kan elk kind het leren!

Er zijn twee vaardigheden van belang bij foneembewustzijn:

• een woord opdelen in klanken
• klanken samenvoegen tot woorden

Het woord ‘roep’ opdelen in klanken geeft /r/-/oe/-/p/. Let op dus niet /ruh/-/oe/-/puh/ of /er/-/o0/-/ee/-/pee/.
Je kunt met je kind op deze manier de klanken in woorden benoemen. De letters zijn nog niet belangrijk.

Klanken samenvoegen tot woorden doe je door met je kind in slakkentaal te praten. Dit doe je door de klanken van een woord duidelijk apart te benoemen, alsof je heel langzaam praat. Begin met losse woorden, maar daarna kun je als uitdaging ook een korte zin proberen. Laat je kind vertellen wat je gezegd hebt.
Bijvoorbeeld: /j/-/ij/-/b/-/e/-/n/-/t/-/l/-/ie/-/f/.

Als je kind in allerlei woorden van kort tot lang de fonemen goed kan onderscheiden, dan is je kind goed op weg om te leren lezen.

Dyslectische kinderen leren lezen

Uit veelvuldig onderzoek (o.a. Wentink & Verhoeven, 2001; Adams, 1990)  blijkt dat een zwak foneembewustzijn één van de belangrijkste oorzaken is van leesproblemen en dyslexie. En weer ander onderzoek (o.a. Shaywitz, 2005; Eden, 2013) toont aan dat een kind met dyslexie beter en vlotter gaat lezen na het oefenen in foneembewustzijn.

Niet doen: rijmen en lettergrepen klappen

Uit onderzoek is gebleken dat rijmen en lettergrepen klappen niet bijdragen aan het ontwikkelen van foneembewustzijn. Het werkt zelfs averechts.

Door het zoeken naar een rijmwoord bij ‘kaas’ kunnen kinderen denken dat ‘aas’ een klank is. Opdelen in lettergrepen (syllaben) suggereert hetzelfde, bijvoorbeeld ‘boeken’ wordt dan boe-ken. Maar ‘boe’ en ‘ken’ zijn geen klanken.

Lees er meer over in het report van de National Reading Panel.

Schrijfmateriaal gebruiken

Leren lezen door schrijven is de enige aanpak waarbij je aansluit bij de voorkennis. Gelijktijdig met het oefenen van foneembewustzijn, kun je met je kind ook oefenen aan het op de juiste manier gebruiken van een potlood of pen.

De stichting Schriftontwikkeling heeft meerdere uitgaven waarmee het kind de basis voor het schrijven geleerd kan worden. Het is verstandig te beginnen met het boekje Schrift Schrijfvoorwaarden. In sets van 5 kan dit ook besteld worden bij bol.com.

De uitleg die je aan je kind geeft over hoe het schrijfmateriaal gehanteerd moet worden is van fundamenteel belang. De handleiding erbij bestellen, raad ik zeker aan als je geen ervaring hebt met deze schrijfmethode.

Deze methode zorgt ervoor dat elk kind relatief eenvoudig een goed leesbaar handschrift kan ontwikkelen. De instructies hiervoor zijn zo duidelijk, dat elk kind hierna de letter na kan schrijven. Als ouder kun je goed uitleggen aan je kind hoe de letter is opgebouwd, waardoor er bijna automatisch een goed leesbare letter ontstaat.

Ik was zelf enorm verbaasd hoe mijn Wild Cooky het schrijven met de methode Schrift probleemloos oppakte. Doordat het zo duidelijk is hoe de letter geschreven moet worden, corrigeert ze zichzelf ook probleemloos.

Klanken schrijven

Wanneer leert een kind lezen? Je kind is klaar voor de volgend stap om te leren lezen als:

• het de klanken in een woord kan herkennen;
• klanken kan samenvoegen tot woorden;
• schrijfmateriaal goed kan hanteren.

De stap die je kind nu kan gaan maken is het leren schrijven van de klanken die het kent.

Erik Moonen, de auteur van de Alfabetcode, heeft 42 klanken voor de Nederlandse taal gedefinieerd en daar de meest waarschijnlijke schrijfwijze aan gekoppeld. Met de 42 klank-teken-koppelingen (die kun je hier beluisteren) kunnen kinderen al heel wat schrijven. Zelfs woorden als ‘goochelaar’ en ‘industrie’ vallen onder deze basis schrijfcode. Het mooie is dat je kind deze woorden dan natuurlijk ook kan lezen!

Helaas worden niet alle klanken in het Nederlands steeds op dezelfde manier geschreven. In de stap daar direct op volgt leert het kind deze afwijkingen kennen.

Nog een alternatieve methode

Als update van dit artikel wil ik je laten weten dat er inmiddels nog een alternatieve methode is om te leren lezen. Deze Belgische methode heet Logisch Leren Lezen. Op deze website vind je het gratis LLL-lesboek dat je kunt downloaden.

Ik heb deze methode zelf niet uitgeprobeerd omdat de lessen niet aansluiten bij het niveau van mijn dochter. Mijn dochter en ik hebben afgelopen maand (oktober 2022) het werken met Alfabetcode afgerond.

Als je kind nog gaat beginnen met leren lezen dan zou ik zeker deze Logisch Leren Lezen methode eens grondig bestuderen. Ze beloven namelijk dat je ermee inzicht en overzicht krijg en daar ontbreekt het toch aan bij de meeste leren lezen methodes. Ook fijn is dat het materiaal in lessen is ingedeeld, waardoor je direct aan de slag kunt.

Eerste leesboekjes

Naast het schrijven en voorgelezen worden (blijf dat vooral doen als je kind leert lezen!), zal je kind ook zelf steeds meer willen lezen. Je vraagt je misschien af welke eerste leesboekjes geschikt zijn voor jouw kind.

Ik ben een groot voorstander van dat je kind vooral een boek moet pakken dat hem of haar aanspreekt. Of dat nu een prentenboek zoals Dikkie Dik of een informatief boek over de ruimte is, dat maakt niet uit. Als je kind maar zin heeft om het te gaan lezen. Lol in lezen is het allerbelangrijkste om van lezen te gaan houden en het verder te oefenen.

Vergeet het avi leesniveau

Je hebt andere ouders vast al eens horen praten over avi leesniveaus. Wat betekent AVI? AVI betekent Analyse van Individualiseringsnormen (uh ja echt?!).

AVI leesniveaus zijn door het cito opgestelde richtlijnen waar de technische moeilijkheidsgraad van kinderboeken mee bepaald kan worden. Denk daarbij aan termen zoals AVI-start, AVI-m3, etc. Op school wordt daar nogal wat belang aan gehecht en wordt het plezier in lezen vergeten. Schrijvers van AVI-boekjes moeten aan die richtlijnen voldoen om boekjes te schrijven voor kinderen op een bepaald niveau. Daar wordt het verhaal niet altijd leuker op. Veel kinderen vinden die boekjes dan ook saai.

Ik deed navraag bij het cito over de AVI leesniveaus. Helaas blijken die AVI-richtlijnen een groot geheim en mocht ik ze absoluut niet inzien. Ik vind het toch bizar dat ik als ouder of leerkracht niet eens inzage kan krijgen in wat deze richtlijnen inhouden! Om mijn kind goed te begeleiden zou dat toch mogelijk moeten zijn. Ik heb er heel wat e-mail verkeer aan gewijd, maar cito wil niets kwijt over hun geheim om het leesniveau te bepalen.

Het AVI leesniveau is wat mij betreft ook helemaal niet belangrijk. Het is wel belangrijk dat je kind lol in lezen ontwikkelt. Dat kan in elk geval met samenleesboeken en boeken uit de serie tijgerlezen.

Samenleesboeken

Hoe heerlijk is het om samen met je kind op de bank te zitten en in een boek te duiken. Er zijn boekjes die daar uitermate geschikt voor zijn. In dit artikel over samenleesboeken vertel ik je wat onze favoriete boeken zijn om samen te lezen. Je kind en jij nemen steeds allebei een andere rol aan en genieten zo samen van een mooi verhaal.

Onze favoriete boeken zijn de samenleesboeken van de serie Raaf en Papegaai. Schitterende illustraties bij een spannend en leerzaam verhaal.

Tijgerlezen

De geniale boeken uit de serie Tijgerlezen zijn ook heel geschikt voor de beginnende lezer. Deze boeken zijn geschreven voor beginnende lezers maar houden zich niet aan de AVI-richtlijnen. De pagina’s zijn overzichtelijk en er worden geen lange zinnen of moeilijke woorden gebruikt. Maar het zijn vooral ontzettend leuke boeken! Deze boeken zorgen zonder twijfel voor lol in lezen.

Twijfel je toch nog of het iets voor jouw kind is? Als je kind het boek Wij zijn tijgers van Edward van de Vendel gelezen heeft, dan weet ik zeker dat jullie meer boeken uit de serie Tijgerlezen willen gaan lezen.

 

Is jouw kind dol op dieren? Lees dan ook de boeken voor beginnende lezers over dieren.

---

Mijn vurige wens is dat alle kinderen de kans krijgen om met deze methode te leren lezen zodat het “hippe” verschijnsel dyslexie uitgeroeid kan worden! Help je mee? Deel dit artikel en laat ons weten hoe jij het werken met de Alfabetcode ervaren hebt!